Oto Klima Nedir?
Oto klima, araç içi iklimlendirme yapılmasına olanak sağlayan bir sistemdir. Oto klimalar, bilinen ev klima sistemlerinin aksine kapalı sisteme sahiptirler. Bu durum, oto klima sistemlerini buzdolabının çalışma prensibi ile benzer hale getirmektedir. Oto klimalar, aşırı sıcak veya aşırı soğuk gibi olumsuz hava şartlarında kullanılarak araç içindeki kişilerin konforlu bir şekilde seyahat etmesine olanak sağlar.
Oto Klima Ne Demek?
Oto klima, otomobil ve benzeri taşıtlarda kullanılan iklimlendirme sistemlerine verilen isimdir. Daha konforlu bir sürüş ve seyir deneyimi için üretilen oto klimalar, aşırı sıcak veya aşırı soğuk gibi olumsuz hava koşullarında aracın iç iklimlendirmesinin optimum seviyeye getirilmesinde rol oynamaktadır. Oto klimaların iç sistemleri, bilinen ev klimalarının aksine buzdolabına benzemektedir. İç aksamları sayesinde havanın soğutulması veya ısıtılmasını sağlayan oto klima, elde edilen optimum havayı fan yardımıyla araç içerisine üfleyerek ortamı iklimlendirir.
Oto Klima Tarihçesi
Klima ilk olarak 1902 yılında Amerikalı mühendis Willis Carrier tarafından icat edilmiştir. 1904 yılında klimanın patentini alan Carrier, ilk ticari klimayı ise 1913 yılında üretmeye başlamıştır. Klimaların otomobillerde kullanılması ise yaklaşık olarak 30 yıl sonra gerçekleşmiştir. İlk oto klima, 1939 yılında Amerikalı otomotiv şirketi Packard tarafından bir otomobilde kullanılmıştır. Packard, otomobillerini klimalı ve klimasız olarak satmaya başlamıştı. Klimasız otomobillere ise 274 dolar gibi ücretle klima entegrasyonu yapmaktaydı. O dönem için araç içerisinde son derece geniş bir yer kaplayan klima sistemleri, müşteriler tarafından rağbet görmeyince 1942 yılında kaldırılmıştır. 11 yıllık bir aranın ardından 1953 yılında bir diğer Amerikan otomotiv markası olan Chrysler tarafından oto klima sistemleri yeniden kullanılmaya başlanmıştır. Oto klima sistemleri Amerika Birleşik Devletleri’nde hızlı bir şekilde yayılmıştır. Buna karşılık olarak oto klima sistemlerinin Avrupa’daki yayılımı çok daha yavaş bir şekilde ilerlemiştir. 2000’li yıllara gelindiğinde bile Avrupa’daki her üç otomobilden yalnızca bir tanesinde oto klima bulunmaktaydı. Günümüze gelindiğinde ise oto klimalar, her araçta bulunan standart bir sistem haline gelmiştir. Kondansatör, evaporatör, polen filtresi ve kompresör gibi akşamlara sahip olan oto klima, iklimlendirmenin yanı sıra toz ve polen filtreleme gibi işlevlere de sahiptir.
Oto Klima Ne İşe Yarar?
Oto klimanın görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Aracın kabin bölgesindeki ortamın iklimlendirilmesini sağlar.
- Daha konforlu bir seyir deneyimi yaşanmasına yardımcı olur.
- Ortamdaki havanın toz ve polenden arındırılmasına yardımcı olur.
- Ortamdaki havanın temizlenmesine yardımcı olur.
- Havadaki nem seviyesinin azaltılmasına yardımcı olur.
- Aşırı soğuk veya aşırı sıcak gibi olumsuz hava koşullarında kolaylık sağlar.
Oto Klima Nasıl Çalışır?
Oto klima, havanın soğutulması, temizlenmesi ve neminin alınması gibi işlevlere sahiptir. Sıvılar, buharlaşma sonrasında gaz haline geçerken çevreden ısı çekmektedir. Bu ısının çekilmesi ile beraber ortam sıcaklığında düşüş meydana gelmektedir. Oto klimalarda soğutma bu şekilde gerçekleştirilir. Bu durumun tersine, gazlar sıvı hale geçerken de etrafa ısı yaymaya başlamaktadır. Oto klima sistemlerinde kolay bir şekilde düşük sıcaklıklarda kaynayabilen özel sıvılar kullanılmaktadır. Kompresör, evaporatörden soğuk gaz halinde aldığı maddeyi düşük basınçla emer ve sıkıştırır. Sıkışan madde yüksek sıcaklık ve basınç ile gaz haline getirilir. Sıvının gaz haline getirilmesiyle elde edilen soğuk hava fan yardımıyla araç içerisinde üflenir.
Oto Klima Parçaları Nelerdir?
Oto klima sistemi içerisinde bulunan parçalar, aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Kondansatör
- Dedantör
- Kompresör
- Nem alma deposu
- Polen filtresi
- Soğutucu akışkan
- Evaporatör
1. Kondansatör
Isı dağılımının yapılabilmesi için gerekli bir parça olan kondansatör, radyatör ile benzer bir işleve sahiptir. Isıyı yaymakla görevli olan kondansatör, radyatörün önünde yer almaktadır. Kondansatörün herhangi bir şekilde arızalanması, iklimlendirmenin düzgün yapılmasını engeller. Bu tip durumlarda kondansatörün değiştirilmesi gerekmektedir.
2. Dedantör
Dedantör, gaz akışının kontrollü bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlayan parçadır. Dedantör, gaz akışına olanak verdiği gibi aynı zamanda gerektiği zaman gaz akışının kesilmesi için de devreye girmektedir. Dedantörün düzgün çalışmaması, gaz kışı kontrolünün kaybedilmesi anlamına geleceğinden iklimlendirme sisteminde arızalanma meydana gelir. Bu tip durumlarda problemin çözümü için dedantörün değiştirilmesi gerekmektedir.
3. Kompresör
Kompresör, oto klima sisteminin en önemli parçası konumundadır. Motora doğrudan bağlı olan bir aparatla çalışmakta olan kompresör, soğutucu akışkanın sıkıştırılmasını ve aktarılmasını sağlar. Oto klima sistemi, yüksek basınç ve düşük basınç olmak üzere iki bölümden meydana gelmektedir. Kompresör, pompa görevi gören bir parça olduğundan iki tarafta da görev yapmaktadır. Kompresörün arızalanması, oto klima sistemi için ciddi bir durumdur ve kompresörün değiştirilmesini gerektirmektedir.
4. Nem Alma Deposu
Nem alma deposu, oto klima sisteminde soğutma veya ısıtmadan kaynaklı olarak ortaya çıkan nemin emilmesinde rol oynayan bir depodur. Bu nem alma işlevi sayesinde, araç kabininin nemden arındırılması, nemsiz ve verimli bir hava sirkülasyonu sağlanması amaçlanır. Nem alma deposunda herhangi bir arıza meydana gelmesi halinde ortaya çıkan nemlenme problemi nedeniyle akıntı sorunları ortaya çıkabilmektedir. Problemin çözülebilmesi için nem alma deposunun değiştirilmesi veya onarılması gerekmektedir.
5. Polen Filtresi
Polen filtresi, oto klima sisteminin içerisine dışarıdan giren havanın temizlenmesini ve polenlerden ayrıştırtılmasını sağlayan önemli bir parçadır. Polen filtresi aynı zamanda toz ve kiri de engeller. Dışarıdan alınan hava iklimlendirilerek fan yoluyla iç ortama verilir. Eğer polen filtresi olmazsa bu hava kirli ve parçacıklı bir hale gelebilir ve sağlıksız hava solunumu yapılmasına neden olabilir. Ayrıca aracın kirlenmesine de yol açar. Polen filtresi, karbonlu ve karbonsuz olmak üzere iki farklı çeşide sahiptir. Her ikisinin de işlevi aynı olmasına rağmen karbonlu polen filtreleri kir ve tozun yanı sıra kötü kokuları da engelleyebilmektedir. Polen filtresinin tıkanması veya arızalanması halinde oto klimadan verimsiz hava iletimi meydana gelebilir veya oto klima sistemi tamamen arızalanabilir. Bu sebeple arızalı polen filtresinin değiştirilmesi gerekmektedir.
6. Soğutucu Akışkan
Soğutucu akışkan, düşük sıcaklıkta buharlaşma özelliğine sahip özel kimyasal bir bileşiktir. Soğutucu akışkan sıvı halde saklanmaktadır. Oto klima sistemi kullanılırken, soğutucu akışkan evaporatör tarafından buharlaştırılarak havanın soğuması sağlanmaktadır. Soğutucu akışkanın herhangi bir şekilde bitmesi halinde oto klima sistemi verimli çalışmaz.
7. Evaporatör
Evaporatör, soğutma işleminin gerçekleştirilmesinde rol oynayan önemli bir parçadır. Soğutma suyunu buharlaştırarak havanın ısısının çekilme işlemi evaporatör sayesinde gerçekleştirilir. Buharlaşan sıvı, havadaki ısıyı çekerek tutar. Bu sayede havanın soğutulması gerçekleştirilmiş olur. Evaporatörün arızalanması halinde, soğutma sisteminin görevini gerçekleştirmesi mümkün olmaz. Problemin çözümü için evaporatörün onarılması veya değiştirilmesi gerekmektedir.
Oto Klima Gazı Nedir?
Oto klima gazı, oto klimalar içerisinde soğutmaya yardımcı olmak amacıyla kullanılan özel bir gazdır. Oto klima gazı olmadan, oto klima sisteminin soğutma yapması olanaksızdır. Oto klima sistemi, ısıtma için motordan aldığı sıcaklığı kullanmaktadır. Ancak soğutma için hali hazırda kullanılabilecek bir soğuk hava bulunmadığından, bu soğuk havanın oto klima gazı ile elde edilmesi gerekmektedir. Oto klima sistemi içerisinde bulunan oto klima gazında, senede ortalama olarak %10 seviyesinde azalma meydana gelmektedir. Bu nedenle oto klima gazının kontrol edilmesi ve gerekiyorsa dolum işleminin yapılması büyük önem taşımaktadır.
Oto Klima Gazı Dolumu Nasıl Yapılır?
Oto klima gazları, araca göre iki farklı türdedir. Eski tip araçlarda genellikle R22 adı verilen oto klima gazı kullanılır. Yeni araçlarda ise R410 oto klima gazı mevcuttur. R22 oto klima gazı ile R410 oto klima gazının kullanımı ve dolumu farklı şekillerde yapılmaktadır. R22 gazının bittiğini veya azaldığını anlamak için ilk olarak gaz saati ile ölçümü yapılmalıdır. Gazın bittiği veya azaldığı anlaşılırsa dolum işlemi yapılabilir. Dolum işlemini yapmadan önce gaz seviyesi doğru biçimde tespit edilmeli ve boş olan gaz seviyesi kadar gaz dolumu gerçekleştirilmelidir. Gaz dolumu, oto servis alanlarındaki odalarda yapılabilmektedir. R410 tipi oto klima gazı ise, R22 ile kıyaslandığında çok daha efektif ve verimli bir gazdır. Buna karşılık olarak güçlü kimyasal bileşenler içeren bu gazın dolumu uzman kişiler tarafından yapılmalıdır. R410 tipi gazın dolum işlemi de R22 oto klima gazından farklıdır ve özel araç gereç gerektirmektedir.
Oto Klima Temizleme Spreyi Nedir?
Oto klima temizleme spreyi, oto klima sisteminin temizliğinin efektif bir biçimde yapılabilmesine olanak sağlayan özel bir spreydir. Oto klimalar, sürekli çalıştırıldıktan sonra zaman içerisinde kirlenebilir veya tozlanabilir. Bu gibi durumlarda oto klima spreyi kullanılarak, oto klimanın temizlenmesi tavsiye edilmektedir. Aksi takdirde birikmiş olan toz ve kir; ortamdaki havanın kirlenmesine yol açabileceği gibi aynı zamanda oto klima sisteminin verimini de düşürebilir. Oto klima sisteminin kabin içindeki görünür kısmı olan fanlar bez yardımı ile temizlenebilse de, iç kısımda kalan hava kanallarının bu şekilde temizlenebilmesi mümkün değildir. Oto klima temizleme spreyini kullanmadan önce aracın çalıştırılarak oto klimanın kalorifer modunda çalıştırılıp maksimum güce alındıktan sonra beş dakika kadar beklenmesi gerekmektedir. Beş dakika sonunda klima kapatılmalıdır. Klimanın kapatılmasından sonra oto klima temizleme spreyi, peteklerden içeriye doğru püskürtülerek kullanılmalıdır. Sprey tüm peteklerden içeriye püskürtüldükten sonra, klima minimum seviyede çalıştırılmalı ve iç sirkülasyon modu kapalı vaziyette bir süre kullanılmalıdır.
Oto Klima Basınç Müşürü Nedir?
Oto klima sisteminin içerisinde bulunan kompresörün devreye girebilmesi için, sistem içerisinde basınçlı gaz bulunuyor olması gerekmektedir. Oto klima basınç müşürü, oto klima sistemi içerisindeki gazın basıncını ölçen bir sensördür. Ölçüm işlemi sonucunda basıncın gerekli seviyede olduğu anlaşılırsa, kompresörün devreye girmesi sağlanmaktadır. Oto klima basınç müşürünün herhangi bir sebepten dolayı arızalanması durumunda, oto klima sistemi çalışmaz. Bunun sebebi, oto klima sistemi içerisindeki gaz basıncının ölçülememesinden kaynaklı olarak kompresörün devreye girmeyecek olmasıdır. Bu tip durumlarda oto klima basınç müşürünün değiştirilmesi gerekmektedir.